Vatikan şəhəri
22 iyun 2012-ci il

Hörmətli kardinal həzrətləri Ravazi!
Hörmətli xanımlar və cənablar!

İlk növbədə mən sizi səmimi qəlbdən salamlayıram və yenidən bu qədim məkanda olduğumdan məmnunluğumu bildirirəm.

Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyəti və şəxsən mənim fəaliyyətim haqqında deyilən xoş sözlərə görə sizə dərin minnətdarlığımı bildirirəm. 

Bu il dövlətlərimiz arasında diplomatik əlaqələrin qurulmasının 20-ci ildönümü qeyd olunur. Ötən illər ərzində dövlətlərimiz arasında olduqca sıx və çoxşaxəli münasibətlər qurulub. Ümidvaram ki, bu səmərəli və faydalı əməkdaşlıq gələcəkdə də davam edəcəkdir. 

Bugünkü mərasim məhz bu istiqamətdə atılan növbəti addımdır. Heydər Əliyev Fondu təkcə Vatikan və xristian aləmində deyil, bütün dünya mədəniyyətində böyük əhəmiyyət kəsb edən, ümumbəşəri mədəni irsə aid olan Müqəddəs Marçellinio və Pietro katakombalarının bərpasında iştirak edəcəkdir. Katakombalar haqqında bu gün burada verdiyiniz məlumata görə mən sizə təşəkkür edirəm və əlbəttə, bərpadan sonra böyük məmnuniyyətlə onların açılışında iştirak edəcəyəm. Heydər Əliyev Fondu mədəni və tarixi irsin qorunmasına böyük əhəmiyyət verir və biz belə layihələri həm Azərbaycanda, həm də digər dövlətlərdə həyata keçiririk. Mən çox şadam ki, ümumbəşəri sərvət olan bu mədəni abidələrin bərpasına Heydər Əliyev Fondu öz töhfəsini verəcəkdir. 

Hörmətli dostlar, Azərbaycanda bütün dövrlərdə ictimai-siyasi quruluşdan asılı olmayaraq müxtəlif dillərdə danışan, müxtəlif dinləri təmsil edən insanlar sülh, əmin-amanlıq və qarşılıqlı hörmət şəraitində bir ailə kimi yaşayıblar. Bu gün də çoxkonfessiyalı və çoxmillətli Azərbaycan bu ənənələrə sadiqdir və bu, bizim ən böyük sərvətlərimizdən biridir. 2002-ci ildə ölkəmizə səfəri zamanı Roma Papası II İoann Pavel Azərbaycanı Şərq ilə Qərb arasında qapı və dözümlülük nümunəsi adlandırmışdır. Təsadüfi deyildir ki, son illər mədəniyyətlərarası, sivilizasiyalararası dialoq mövzusunda böyük beynəlxalq görüşlər, forumlar məhz bizim ölkəmizdə keçirilir. Paytaxtımızın ev sahibliyi etdiyi əhəmiyyətli tədbirlər - 2010-cu ildə dünya dini liderlərinin zirvə toplantısı, 2011-ci ildə Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu və Birinci Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumu bu sahədə atılan mühüm addımlar kimi qiymətləndirilir.

Bu ilin oktyabrında paytaxtımızda İkinci Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumu keçiriləcəkdir. Fürsətdən istifadə edərək sizi bu tədbirdə iştirak etməyə dəvət edirəm. Belə görüşlər, belə tədbirlər dünya liderlərini, ictimai xadimləri, insanları, xalqları bir araya gətirərək dialoqun, dözümlülüyün, qarşılıqlı hörmətin vacibliyini beynəlxalq arenada ön sıraya çıxarır.

Əziz dostlar, sonda bir daha sizinlə bir arada olmağımdan məmnunluğumu bildirmək istəyirəm. Mən çox şadam ki, belə bir mühüm layihəyə bu gün start verilir. Dövlətlərimiz arasında mehriban münasibətlərin qurulmasında əməyi olan bütün dostlarımıza və şəxsən kardinal Ravaziyə dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Mən sizi bir daha Azərbaycana dəvət edirəm, sizə cansağlığı və əmin-amanlıq arzulayıram. Təşəkkür edirəm. 

* * *

Sonra Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyeva və Vatikanın mədəniyyət naziri, Roma Papasının Müqəddəs Arxeologiya üzrə Şurasının sədri kardinal Can-Franko Ravazi katakombaların bərpasına dair ikitərəfli Sazişi imzaladılar. 

Tərəflər arasında qarşılıqlı hədiyyələr təqdim olunduqdan sonra Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva və Roma Papasının Müqəddəs Arxeologiya üzrə Şurasının sədri, kardinal Can-Franko Ravazi mətbuat nümayəndələrinin suallarını cavablandırdılar.

Rusiyanın İTAR-TASS agentliyinin müxbiri: Sizin nəcib təşəbbüsünüz Appenin yarımadası və bütün Qərb xristian dünyasında böyük təəssürat yaradıb. Mümkündürsə, hazırda Heydər Əliyev Fondunun hansı humanitar və mədəni tədbirləri həyata keçirdiyi barədə danışasınız.

Mehriban xanım ƏLİYEVA: Siz düzgün qeyd etdiniz, yarandığı ilk gündən Heydər Əliyev Fondu nəinki Azərbaycanın, eləcə də ümumdünya mədəni irsinin qorunmasına böyük əhəmiyyət verir. Biz bir sıra iri layihələr həyata keçirmişik. Bizim "Azərbaycan - tolerantlığın ünvanı" layihəmiz vardır. Bu layihə çərçivəsində həm müsəlman məscidləri, həm də xristian kilsəsi bərpa edilib, Azərbaycanda yaşayan yəhudi uşaqları üçün məktəb və mədəni mərkəz inşa olunub. Avropada biz Versal Sarayının memarlıq abidələrinin, kafedral kilsənin vitrajlarının bərpasında, bir sıra digər layihələrdə də iştirak etmişik. Mən bir daha qeyd etmək istərdim ki, bu layihəni çox vacib hesab edirəm. Çünki dünyəvi müsəlman ölkəsi olan Azərbaycan yalnız xristian aləminə aid müqəddəs yerlərin və tarixi-mədəni abidələrin bərpasında iştirak etmir, eyni zamanda, ümumdünya əhəmiyyətli abidələri bərpa edir. Bu, Fondun siyasətidir və inanıram ki, məhz mədəniyyət, mədəni irs sadə olmayan bugünkü dünyanı birləşdirə bilər. Təşəkkür edirəm.

İtaliyanın "Repubblica" qəzetinin müxbiri: Sualım kardinal həzrətləri Ravaziyədir. Bilirik ki, əslində bu cür bərpa işlərinin məhz müsəlman ölkəsinin verdiyi dəstək sayəsində aparılması ilk addımdır. Sizinlə bir neçə dəfə görüşmək imkanımız olmuşdur. Mən Sizə əvvəllər də belə suallar vermişəm. Bu günlərdə müsəlman dünyası ilə xristian aləmi arasındakı münasibətləri nəzərə alaraq bilmək istərdik ki, sizin fikrinizcə bundan sonra da digər müsəlman ölkələrindən də belə dəstəyin, yardımın göstərilməsi gözlənilən haldırmı? 

İcazənizlə mən Mehriban xanım Əliyevaya da sual verim. Mehriban xanım, biz bilmək istərdik ki, həyata keçirdiyiniz bu layihədən sonra Sizin planlarınızda apardığınız işi daha da genişləndirmək, bu cür digər sahələri də əhatə etmək fikriniz vardırmı?

Kardinal RAVAZİ: Sizin sualınızla əlaqədar onu qeyd etmək istəyirəm ki, müqəddəs "İncil"də də xeyirxah addımların atılması hər zaman çox vacib hesab edilmişdir. Lakin katolik aləmə gəldikdə mən deyərdim ki, bizim dinə aid olan on şəxsi götürsək, onların arasında bir nəfər digər dinə aid şəxs olarsa, bu zaman görərik ki, məhz həmin şəxs tərəfindən bizim irsə daha həssas yanaşma vardır, nəinki özümüzünkülərdə. Odur ki, Azərbaycan tərəfindən göstərilən bu jestə görə dərin təşəkkürümüzü bildiririk. Çünki görürük ki, sizin atdığınız bu addımın çox böyük rəmzi əhəmiyyəti vardır. 

Bu ilin sonunda müqəddəs Taxt-Tacda Azərbaycan tərəfindən növbəti sərginin təşkil olunması planlaşdırılır. Sərginin keçiriləcəyi yerə gəldikdə bu, ya Vatikan muzeyi, ya da bu kimi başqa yerlər olacaqdır. 

Biz digər müsəlman ölkələri ilə də bu cür dialoq aparmağa, mədəniyyət sahəsində işbirliyi qurmağa hazırıq. Bizim aramızda bu cür görüşlər baş tuta bilər. Bu görüşlər həm elmi dairələr, həm xristian, həm müsəlman aləminin ilahiyyat ekspertləri, həmçinin Azərbaycanın və ya digər müsəlman ölkələrinin mədəniyyət işçiləri arasında baş tuta bilər. 

Sonda mən bir daha onu etiraf etmək istəyirəm ki, bu abidənin bərpası ilə bağlı biz öz tərəfimizdən - müqəddəs Taxt-Tac tərəfindən bu cür çağırış etmişdik. Mən sizə deyim ki, biz bu müraciəti bir çox digər xristian fondlarına, təşkilatlarına bildirmişdik. Lakin ilk olaraq bizim yardımımıza gələn müsəlman ölkəsinin Fondu, müsəlman icmasının nümayəndələri oldu.

Mehriban xanım ƏLİYEVA: Mən qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycanda tolerantlığın, dözümlülüyün, dünya mədəniyyətlərinin rəngarəngliyinə hörmətin çox qədim və çox möhkəm kökləri vardır. Əsrlər boyu Azərbaycan Şərq ilə Qərb arasında körpü rolunu oynamışdır. Xalqımızın ən gözəl xüsusiyyətlərindən biri bütün millətlərə, bütün dinlərə, bütün mədəniyyətlərə böyük hörmətlə yanaşmasıdır. Hesab edirəm ki, bugünkü gərgin dünyada bu, çox gözəl və böyük bir sərvətdir. Biz inanırıq ki, yalnız dialoq, yalnız dözümlülük vasitəsilə insanları bir araya gətirmək olar. Biz buna səy göstəririk.

Gələcək layihələr haqqında mən yalnız onu deyə bilərəm ki, Heydər Əliyev Fondu belə layihələri həyata keçirməyə hazırdır və təkliflər üçün açıqdır. 

Bir daha hörməti kardinal Ravaziyə bu əməkdaşlığa görə minnətdarlığımı bildirirəm. Konkret olaraq, biz bir müddət bundan əvvəl Vatikan kitabxanasında qədim əlyazmaların bərpasını artıq həyata keçirmişik. Mən ümidvaram ki, bu layihə davam edə bilər. Biz buna hazırıq. 

Azərbaycan Televiziyasının müxbiri: Cənab Ravazi, siz Vatikan ilə Azərbaycan arasında formalaşan əməkdaşlıqdan bu gün razılıq ifadə etdiniz. Ola bilərmi ki, gələcəkdə müsəlman dünyası ilə xristian dünyası arasında Azərbaycan modeli bir platforma rolunu oynasın və siz digər müsəlman ölkələri ilə də münasibətlərdə bu modeldəki yaxşı nümunələrdən istifadə edə biləsiniz?

Kardinal RAVAZİ: Təbii ki, bu tədbir, atılan bu addım Roma şəhərində yerləşən və bizim mühüm reallığımızı özündə əks etdirən, çox əhəmiyyətli bir abidə hesab olunan katakombaların bərpası özlüyündə çox böyük rəmzi xarakter daşıyan bir aktdır. Əslində, bundan əvvəl aparılmış və artıq başa çatdırılmış bu işin, yəni, Vatikan kitabxanasında qədim Azərbaycan əlyazmalarının bərpasının ən böyük əhəmiyyəti ondan ibarət idi ki, elmi dairələrə öz tədqiqatlarını məhz həmin əlyazmaların üzərində aparmaq üçün əlavə imkan yaradıldı. Katakombalarda bərpa işi başa çatdırıldıqdan sonra təbii ki, bura zəvvarların və turistlərin üzünə açıq elan olunacaqdır. Qonaqlar birbaşa görəcəklər ki, məhz burada xalqlar arasında, dinlər arasında konkret dialoq, onların ünsiyyəti nə dərəcədə mümkündür. Əslində bu, həm müsəlman aləmi, həm xristian dünyası üçün bir növ bütün çətinliklərə baxmayaraq, dialoqun aparılmasının, qarşılıqlı ünsiyyətin qurulmasının bir rəmzinə çevriləcəkdir.

Müxbir: Mənim sualım Mehriban xanım Əliyevayadır. Soruşmaq istərdim ki, bu katakombaların bərpası nə vaxt başa çatdırılacaqdır?

Mehriban xanım ƏLİYEVA: Katakombaların bərpası nə qədər vaxt tələb edərsə. Yəqin ki, bunu alimlər daha yaxşı bilir. Bu sualı onlara ünvanlasanız daha doğru olar. Çünki burada texniki işlərdən başqa daha çox elmi işlər də olmalıdır. Məndə olan məlumata görə, bu proses bir neçə mərhələdə aparılacaqdır. Ümidvaram ki, birinci mərhələ gələn il sona çatacaqdır. Məhz bu layihə üzrə bizim əməkdaşlığımız bu gündən üç il davam edəcəkdir. Gələcəkdə biz bu cür layihələrdə iştirak etməyə yenidən hazırıq. 

"Repubblica" qəzetinin müxbiri: İcazənizlə, sonuncu sualı vermək istəyirəm. Bu sualım Mehriban xanım Əliyevayadır. 

Əslində, biz gözəl bilirik ki, Azərbaycan ilə Türkiyəni tarixi, mədəni və hətta dil baxımdan çox böyük, sıx əlaqələr bağlayır. Biz bilirik ki, Mehriban xanım türk dilində çox gözəl danışır. Biz bilirik ki, o, İstanbula səfər edir, orada çox gözəl çıxışlar edir. Bu kimi təşəbbüs Azərbaycan tərəfindən göstərilibdir. İndi bilmək istərdik ki, sizin yerləşdiyiniz coğrafi regionda qonşu ölkələrin hər hansı biri tərəfindən əks-səda, onların reaksiyası, hətta qısqanc münasibəti kimi bir hal yaranıbmı? Yoxsa bu, elə Azərbaycan tərəfindən atılan bir addımdır və onunla bağlı hər hansı qonşu ölkədən rəy gəlmir?

Mehriban xanım ƏLİYEVA: Mən bir daha qeyd etmək istərdim ki, bu, Azərbaycan dövlətinin siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir. Təsadüfi deyildir ki, bu gün Azərbaycanda belə görüşlərin, belə forumların, belə toplantıların keçirilməsinə, yəni, Şərq ilə Qərb arasında, xristian dünyası ilə müsəlman aləmi arasında, müxtəlif mədəniyyətlər arasında dialoqun qurulmasına ən yüksək dövlət səviyyəsində çox böyük əhəmiyyət verilir. Bu baxımdan Azərbaycan bu gün müsəlman ölkəsi kimi dünya üçün bir nümunə ola bilər.

Konkret bu layihəyə gəldikdə isə, onun əks-sədası haqqında mənim hələ bir məlumatım yoxdur. Amma əminəm ki, bu, həm regionda, həm qonşularımız tərəfindən, həm də bəlkə daha geniş miqyasda yalnız və yalnız müsbət qəbul olunacaqdır.